Yazı: Bilge BaşToplumların kaderi, bireylerinin duyarsızlıklarında gizlidir. Nobel ödüllü yazar Gabriel García Márquez’in unutulmaz eseri Kırmızı Pazartesi bu duyarsızlığın edebî bir yankısıdır. Kolombiyalı yazar, romanında işleneceği bilinen bir cinayetin soğukkanlı bir şekilde seyredilişini anlatır. Santiago Nasar’ın ölümünün adeta bir ritüele dönüşmesi, onu engellemeye yönelik hiçbir ciddi çabanın gösterilmemesi, toplumun bireyleri üzerindeki sorumluluğunu ne denli gözardı ettiğinin acı bir tasviridir. Bu duyarsızlık, yalnızca edebî bir mesele değil, günümüzde de yaşamın acımasız bir gerçeği olarak karşımıza çıkmaktadır.&nbsp;Bu bağlamda, Diyarbakır'da yaşanan Narin Güran olayı, Kırmızı Pazartesi'nin iç burkan senaryosunu gerçek bir trajedi olarak karşımıza getiriyor. Ne Márquez’in romanında ne de Narin olayında toplum, yaklaşan tehlikeyi durdurmak için harekete geçiyor; işlenecek suçun izlerini görmezden geliyor.Márquez’in Kırmızı Pazartesi&nbsp;romanı, 20. yüzyıl Latin Amerikası'nın sosyal dinamiklerine bir ayna tutar. Roman, Santiago Nasar’ın herkesin gözü önünde öldürülmesini, bu cinayetin neden önlenmediğini sorgular. Toplum, cinayetin işleneceğini bilmesine rağmen suskun kalır. Bu suskunluk, hem korkudan hem de alışılmış bir kadercilikten beslenir. Marquez’in büyülü gerçekçilikle yoğrulmuş anlatısı, aslında toplumların yazgısını belirleyen duyarsızlığı dramatize eder.Bu duyarsızlık, otorite eksikliğinden ve kadınların toplum içindeki kırılgan konumundan da kaynaklanmaktadır. Márquez’in romanında otorite, varlığıyla yokluğu arasında sıkışıp kalmış&nbsp;gibidir; tıpkı Türkiye köylerinde kadınların sıkışıp kalmışlığı gibi... Bu köylerde, kadınlar çoğu zaman geleneklerin, toplumun beklentilerinin ve erkek egemen yapının baskısı altında ezilir. Otorite ise ya bu baskıyı destekler ya da müdahale etmekte yetersiz kalır.&nbsp;Kadınlar, böylece yalnızca cinsiyetlerinden ötürü değil, aynı zamanda toplumsal cinsiyet rolleri nedeniyle de ciddi baskılara maruz kalır. Otoriteye karşı duyulan korku, toplumun kendi içinde imzaladığı sessiz bir antlaşma&nbsp;gibidir. Bu antlaşma, çoğu zaman kadınların acılarını, yalnızlıklarını ve karşılaştıkları tehlikeleri göz ardı etmeye yol açar.&nbsp;Toplum, kadınların yaşadığı zorlukları görmek istemez, tıpkı Kırmızı Pazartesi’de Santiago Nasar’ın ölümüne sessiz kalındığı gibi. Erkek egemen bir dünyada var olmanın sancıları yalnızca kadınlar arasında paylaşılır; dışarıdan bir ses çıkmaz, çünkü çıkması yasaktır.&nbsp;Otoritenin eksikliği, bu tür olayların önlenemez hâle gelmesine neden oluyor. Kadınların, toplumsal baskılar karşısında yalnızlaşmaları ve seslerinin duyulmaz hâle gelmesi, bir toplumun en büyük kırılganlığıdır. Márquez, Kırmızı Pazartesi'de bunu edebî bir tema olarak işlerken, biz bugün bunu acımasız bir gerçek olarak yaşıyoruz. Narin Güran’ın öyküsü, onun gibi nice kadının yaşadığı acıların sembolü hâline geliyor. Bir şeyler yapmamız gerektiğini bilsek de ne yapabileceğimiz konusunda çaresizlik içinde kalmak, bu acıyı daha da derinleştiriyor.&nbsp;Kadınlar korkusuzca yaşamak istediklerinde, toplumun onları duyması gerekir. Sessizlik, çoğu zaman bir ölüm fermanı olabilir; tıpkı Santiago Nasar’ın ve Narin Güran’ın sessizliğinde olduğu gibi.

Aposto Kitap

Kadınlar korkusuzca yaşamak istediklerinde, toplumun onları duyması gerekir. Sessizlik, çoğu zaman bir ölüm fermanı olabilir; tıpkı Santiago Nasar’ın ve Narin Güran’ın sessizliğinde olduğu gibi.

Kolombiya'nın ve Türkiye'nin kırmızı pazartesileri

<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İşte Böyle Oldu, Natalia Ginzburg</h2>Bir kitabı almadan önce el alışkanlığımdır arka kapağına göz gezdirmek. Ginzburg'un ismini ilk kez duymanın tedirginliğini yaşarken Italo Calvino ve Maggie Nelson'ın ismini kapakta görünce, o tedirginlik kısacık bir an içinde kendini öyle bir heyecana bırakıyor ki, kitabı almakla kalmayıp aldığım yerde okumaya başlıyorum. Ve Natalia Ginzburg ile tanışma hikayemiz böyle başlıyor...Kısa, net ve vurucu cümleleriyle muazzam bir Zweig esintisi geliyor her bir satırında, o kadar yalın ve gerçek ki, o hikâyedeki her bir karakter gözümde canlanıveriyor. Bir kadının iç dünyasında yaşanan gelgitleri okurken su gibi akıp gidiyor. Alışık olduğumuz bir hikâye ile başlayan yazar, karakterlerin psikolojik değişimleri ile bizi bambaşka bir sona götürüyor. Bayılırım sonunu en baştan bildiğim kitapları bir çırpıda bana okutan yazarlara (Burada&nbsp;Marquez'in Kırmızı Pazartesi'si ve Pamuk'un Masumiyet Müzesi'ni de anmadan geçmeyelim.)Bir kadının kocasını öldürdüğünü söylemesiyle başlayan roman zamanda bir yolculukla bizi o sahneye getiren olay zincirini en ince detayına kadar anlatıyor ve karşımızda yaşadığı hayal kırıklığı, sevgisizlik ve kabul etmek zorunda kaldığı normlarla mutsuz olan, bizden bir kadın görüyoruz. İşte bu noktada yazar bizi yakalamayı çok iyi başarıyor; duyguları kalbimizden ve zihnimizden aktığı gibi yalın bir şekilde veriyor. Bu sadelik, karakterlerle bağlarımızı güçlendiriyor, bir yandan da o duyguların ne kadar ortak olduğunu gösteriyor.<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(211, 187, 171); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(211, 187, 171); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"İnsan, duygularının tüm küçük patikalarını izler ve zamanını iç dünyasına bakıp kulak vermekle geçirirse hata eder ve kendine doğru bir yaşam biçimi seçemez."</blockquote>

1Kitap1Mekan

Geçtiğimiz haftadan bu yana, sese ve sessizliğe farklı yerlerden bakan etno/müzikoloji buluşmalarından, edebiyat ve felsefe soruşturmalarında irdelenen tercih edilmiş sessizliğe; ön kabul ile yargıların getirdiklerini düşünmeye uzanan bir dizi buluşmaya katıldım. Dolayısıyla, bu haftanın mevzusu benim için biraz, şaşkınlıkla takip etmekten geri duramadığım Erkan Oğur’un gündem oluşu ve birçoklarını türlü soru, kızgınlık ya da eleştirme ihtiyacıyla meşgul edişi…&nbsp;Önce her zamanki gibi mevzumu buraya yöneltmeme yardım edenlerden başlayayım. Bu hafta, <a fr-original-style="" href="https://www.p4c.com.tr/p4c/p4c-kazanimlari-nelerdir/#:~:text=P4C%20(%C3%87ocuklar%20%C4%B0%C3%A7in%20Felsefe)%20ile,genellikle%20'kazan%C4%B1mlar%C4%B1'%20nedeniyle%20ilgilenilir.&text=Felsefi%20soru%C5%9Fturan%20topluluk%2C%20yeti%C5%9Fkinlerin%2" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">p4c yöntemi</a>&nbsp;ile soruşturma yapmak üzere bir felsefe atölyesine katıldım. Atölyenin moderatörü - kurucusu Nazlı Gören Ülkü, akademisyen-hukukçu ve Eindhoven’a benim gibi son birkaç yıl içerisinde taşınmış. Aslında Nazlı, bu atölyeleri çocuklar için <a fr-original-style="" href="https://minikminikfelsefe.com/?fbclid=IwAR21Xe0_i9Hzikp02TZWWVzwQyY68NCZEeoQgAnE7UlVkhGlHCERdP37IY0" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Minik Minik Felsefe</a>&nbsp;adında çok güzel bir çatı kurarak başlattı. Çocuklarla buluşup felsefe yapma fikri, çocukların beklenmedik oluşundan, oldukça cesur bulduğum bir adım açıkçası. Belli aralıklarla buluşup edebiyat konuştuğumuz başka bir gruptan tanıdığım bu cesur kadının, yetişkin dediğimiz bizlerle nasıl bir soru serisine kapı aralayacağına merakla, atölyesine katıldım. Üstelik atölyede yalnız Hollanda’ya göçmüş bizler değil, başka yerlerden de misafirlerimiz vardı.&nbsp;Nazlı’nın, edebiyat dünyasının üç büyük ismini seçerek kurguladığı üç haftalık soruşturmanın ilk ayağında; Gabriel Garcia Márquez’in “Kırmızı Pazartesi” isimli novelasından ve bu kitaptaki kavramlardan eşelediklerimizle yeni sorular edinmiş ayrıldık toplantıdan. Bu toplantıda moderatörümüzün hatırlattığı ilk şeyin “yargısız olmak” olduğunu da söylemeliyim. Herkesin en başından beri bildiği cinayeti maktul nasıl olur da duymaz diye başladığımız soru silsilesi hem romandaki sessizliği oyarak hem de bizlerin kendi zihinsel sessizliğini bozarak başladı. Arkası, herkesin o “sessizliğe” aradığı nedenli cevapla arada uğradığımız duraklarda rastladığımız kavramlarla ve en sonunda bir kavramda karar kılarak geldi. Ön yargı…Bundan evvelki bültenlerimizden birinde bahsettiğim&nbsp;<a href="https://www.kocaelidayanisma.org/toplumu-muzik-ve-sesle-anlamak/" target="_blank" fr-original-style="" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;"></a><a href="https://www.kocaelidayanisma.org/toplumu-muzik-ve-sesle-anlamak/" target="_blank" fr-original-style="" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;"></a><a href="https://www.kocaelidayanisma.org/toplumu-muzik-ve-sesle-anlamak/" target="_blank" fr-original-style="" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;"></a><a fr-original-style="" href="https://www.kocaelidayanisma.org/toplumu-muzik-ve-sesle-anlamak/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">KODA&nbsp;&nbsp;</a>çatısı altında gerçekleşecek atölye buluşmalarının ilkinde Evrim Hikmet Öğüt hocamız, yaptığı sunumda sesin ve sessizliğin iktidarını düşünmemizi sağlamıştı. Sessiz eylemlerden, müziğin şiddet unsuru olarak kullanılabileceğine dek aklınızı yoğurabileceğiniz bir sağlama… Dolayısıyla, sessizliği bir eylem çatısında düşününce; karşındakini çaresiz bırakan bir direnme halinden, kabule ya da sorumluluğun odağını çevirmeye ve tıpkı romanda olduğu gibi kodlanmış yargılarımızın getirdiği sessizliğin izin verdiği bir cinayet, aklımdan akanlar arasında…Bu buluşmalar, düşünceler etrafında bir de müzikle ilişkisi yakın- mesafeli, müzisyeninden dinlerine hepimizi şaşırtan ve kızdıran gündemimize uğrayanı da düşünmeye koyuldum. Eleştirenler, sahip çıkanlar, hayal kırıklığı yaşayıp kalbi kırılanlar, üzülenler ve şaşıranlar hatta şaşırmayanlar… Hem konuştuklarım hem okuduklarımdan, herkes yaşadığı bu türden duygular etrafında Erkan Oğur’un Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın ile gerçekleştirdiği müzikal işbirliğine tepkisini dile getirdi. Ses verdi, ses çıkardı diyeyim kısaca… Yanı sıra, Youtube platformundaki “beğenmedim” butonuna basmış kişi sayısı da hiç yabana atılır değil, üstelik parçanın kim tarafından seslendirilmiş ya da yapıldığını bilmesek buram buram Erkan Oğur koktuğunu söyleyebiliriz. Zaten linç olduğu söylenen sosyal medya tepkilerinin odağındaki mesele de müzik ya da sanat değil; sesin kullanılış ve paylaşılış biçimi, paylaşıldığı kişi ile onun temsil ettiği “rol”. Bir şeylere, birilerine sözcü olmanın da sesle bir ilişkisi olduğunu düşünüyorum. Her alanda yaşadığımız çöküşün, çekilmez bir hâl alan gündelik Türkiye yaşamının sorumlularının, bu satırları okuyanlarımızın aklında yığılan detayların sesi mesela... Dolayısıyla, birkaç satır evvelinde bahsettiğim duyguların aktığı eksen pek şaşırtıcı gelmiyor bana. Zira, sanatın bir dert anlatma, başka bir yoldan yürüme biçimi olduğunu ve &nbsp;sanatçının yaşadığı yerden etkilenmemesinin mümkün olmadığını düşündüğümden; Erkan Oğur’un uzun yıllardır müziği, icracılığı, hocalığı hatta müziğe bakış açısıyla inşa ettiği kimliği / profili düşündüğümde, tepkilere hak vermemek mümkün olmuyor.&nbsp;Aslında benim ilgimi çeken de bütün bu tepkiler ve biçimleri. Ne Oğur’un ne Kalın’ın yaptıkları açıklamalar ne de Erkan Oğur’u ‘ne yapsa hakkıdır vardır bildiği’ gibi bir yerden savunmak için yazılmış talihsiz iletiler… Aklımda dönen birkaç soru var... Neden bu kadar büyük duygularla karşıladık bunu? Neden bir sanatçıya, üretene bu kadar bağlanma ihtiyacı duyuyoruz? İş müziğe gelince güç odakları nasıl bu kadar eğilip bükülür olabiliyor? Ve daha nicesi… En nihayetinde, neden Erkan Oğur’un sesle iştirakını bir sessizlik olarak algılayıp bu kadar kalbimiz kırıldı?&nbsp;Bu sorular elbette cevapları olanlardan. Bazen, cevabını bildiğimiz soruları yinelemek etrafımıza örülü yargı ve gereğinden fazla kabul sarmalını buduyor; geriye kalan yalınlıkla yaşamak daha doğrudan gibime geliyor.&nbsp;Son olarak, bir kurtçuk daha bırakayım buraya. Turna’nın geçen bültenimizde hazırladığı <a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/playlist/64Mhdw6yV9sAxM8tm311LD?si=bed525219628409e" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">perdesiz Türkçe Pop listesini</a>&nbsp;dinlemiş miydiniz? Kendi adıma, Oğur’un imzasını taşımasına şaşırdığım bir iki isim olmuştu… Her müzikal işbirliği müzisyenden beklediğimizi karşılıyor mu? En azından bugün tepki duyduğumuz yerden düşünerek bunu kendime de soruyorum.Sesin ve sessizliğin yankısı her olayın kendi anlamında karşılık buluyor ona şüphe yok. Bu gündem de biz müzikseverlere, kendi sesinin önemine dair bir şey öğretmiştir umarım. Bizim anladığımız da bu olsun bu işten…

Kırmızı Pazartesi ile ilgili hikayeler